Sposób życia oraz konstrukcja serca przypomina bardzo sprawną pompę, której wytężonej pracy powszechnie nie doceniamy. Dolegliwości mięśnia sercowego, przede wszystkim zawał serca a jego niewydolność, sytuują się w czołówce elementów odpowiedzialnych za przedwczesną śmierć Polaków.
Serce – budowa
Serce jest ważnym narządem układu krwionośnego, które znajduje się wewnątrz worka osierdziowego. Jest on wypełniony surowiczym płynem zapobiegającym tarciom serca o ścianę osierdzia, do którego potrafiło dojść podczas skurczów oraz rozkurczów narządu. Ludzkie serce wykonane jest z dwóch przedsionków oraz z dwóch komór. Do prawego przedsionka za pośrednictwem żyły głównej górnej oraz dolnej trafia pozbawiona tlenu krew z tkanek obwodowych, która potem, przez zastawkę trójdzielną, znajduje się do prawej komory. Stąd tętnicami płucnymi transportowana jest do płuc, gdzie dochodzi do jej utlenowania. Z tego miejsca przez żyły płucne wędruje do lewego przedsionka, a potem do lewej komory, która tłoczy ją do aorty, czyli tętnicy głównej. To tylko z aorty krew zaopatrzona w tlen dociera do wszelkich organów oraz tkanek ciała. Ściana serca składa się z trzech warstw: wsierdzia, czyli powłoki bardzo wewnętrznej, wyściełającej powierzchnie jam serca; śródsierdzia – powłoki środkowej zawierającej mięsień sercowy, szkielet serca oraz system bodźcotwórczo-przewodzący serca i nasierdzia, a to zewnętrznej powłoki tkanek serca.
Dolegliwość wieńcowa serca – zwana także dolegliwością niedokrwienną – może działać chociażby 1 mln osób w Polsce, z czego 100 tys. rocznie zapada na zawał. Wedle statystyk jest ona etiologię 40% zgonów panów w średnim wieku oraz jest drugą – po nowotworach złośliwych – najpopularniejszą etiologią przedwczesnych śmierci wśród kobiet. Więc warto wiedzieć, jak objawiają się kłopoty z sercem oraz jakie sygnały powinny przekonać nas do konsultacji u specjalisty. Bezpośrednią etiologią dolegliwości wieńcowej jest niedostateczne ukrwienie mięśnia sercowego, będące wynikiem zwężenia, a czasem chociażby całkowitego zamknięcia światła tętnic wieńcowych, dostarczających krew do serca. Niejednokrotnie jest to źródło występujących w tętnicach zmian miażdżycowych, czyli składania się tzw. blaszek miażdżycowych, których obecność powoli obniża przepustowość tętnic. Na wzrost dolegliwości niedokrwiennej ma nacisk mnóstwo elementów, wśród których najistotniejszy jest podniesiony stopień cholesterolu LDL, za niski stopień cholesterolu HDL, palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość brzuszna, siedzący styl życia, płeć męska, podeszły wiek, a chociażby predyspozycje genetyczne. Co do zasady, dolegliwość wieńcowa serca okazuje się u chorych w sposób silny (mowa wtedy o zawale serca) czy ciągły – wówczas decyduje się ją mianem stabilnej dolegliwości wieńcowej.
Sygnały dolegliwości serca
Sygnały dolegliwości wieńcowej – również w formie ostrej, jak również długotrwałej – to w pierwszej kolejności choroby bólowe w klatce piersiowej, natomiast, co bardzo istotne, charakteryzujące się występowaniem trzech cech:
•są umieszczone za mostkiem,
•są pod wpływem wysiłku, lęku, posiłku, zimna, wiatru (w stabilnej dolegliwości wieńcowej) czy w spoczynku (podczas zawału),
•znikają pod wpływem zażytych podjęzykowo azotanów (maksymalnie po 6 minutach).
Uciski wieńcowe mają charakter dławiący, rozpierający, zaciskający oraz piekący, powszechnie promieniują do jamy brzusznej, strefie międzyłopatkowej, żuchwy, szyi oraz barków. Niezwykle istotne jest przy tym zróżnicowanie bólu towarzyszącego stabilnej i ostrej formie dolegliwości wieńcowej. W czasu stabilnej dolegliwości wieńcowej ucisk jest organizowany przez stres czy trening, ustępuje po przyjęciu preparatów lub w spoczynku, a czasem zamiast bólu pojawia się duszność wysiłkowa, zmęczenie, ucisk brzucha czy wymioty. Z zmianie w wypadku zawału ucisk narasta z czasem (nie ustępuje po przyjęciu preparatów lub zaniku wywołujących go elementów), wtóruje mu duszność, kaszel, zmęczenie, zawroty głowy, omdlenia, uciski brzucha, wymioty, mdłości, niepokój i stres przed śmiercią.
Niestety, u większości chorych występują tzw. nieme niedokrwienia, bez choroby bólowych, widoczne tylko w badaniu EKG. Są one niezwykle szkodliwe oraz potrafią być etiologią nagłego zgonu sercowego. Z drugiej strony, przedłużające się uciski za mostkiem, nawracające z jeszcze wyższym nasileniem, słabo działające na środki, będące w nocy czy niezależnie od lęku czy wysiłku są sygnałem, iż ryzyko nastąpienia zawału w najszybszym okresie bardzo wzrosło (2).
Sygnały dolegliwości wieńcowej – jakie analizowania?
Oprócz symptomów klinicznych i zebranych przez specjalisty informacji dolegliwość wieńcowa serca okazuje się i w efektach badań – również laboratoryjnych, jak oraz obrazowych. U chorego z podejrzeniem stabilnej dolegliwości wieńcowej wykonywa się podstawowe analizowania laboratoryjne krwi oraz moczu (pozwalają m.in. określić stopień cholesterolu, cukru, kreatyniny), a również elektrokardiogram (EKG), test wysiłkowy, EKG metodą Holtera, echo serca, koronarografię lub tomografię komputerową serca. Z kolei rozpoznanie zawału serca jest na bazie interpretacji wyników badań laboratoryjnych (m.in. na obecność markerów zniszczenia mięśnia sercowego), EKG, echokardiografii spoczynkowej i koronarografii.
