Przeróżnego typu alergie uważa się już za dolegliwość cywilizacyjną XXI wieku. Uczy się, iż przy dzisiejszym tempie wzrostu tego rodzaju zaburzeń do 2020 r. zrówna się ilość społeczności odpowiedniej z populacją alergików. Wbrew obiegowym opiniom, reakcje uczuleniowe nie są natomiast domeną tylko dzieci oraz młodzieży, jednak dotknąć potrafią także osób dorosłych, a chociażby dojrzałych. Zacznijmy od wyjaśnienia, czym w ogóle jest alergia. Określeniem tym cechuje się nadmierną reakcję organizmu na znajdującą się w miejscu substancję (alergen), która u osób zdrowych nie powoduje żadnych symptomów. Za wytrzymałość organizmu odpowiadają rozmaite komórki oraz przeciwciała, w tym immunoglobuliny klasy E (IgE), które na co dzień bronią organizm przed zagrażającymi mu elementami. Gdy przeciwciała IgE rozpoznają nieszkodliwe alergeny jako niebezpieczne, zapoczątkowują reakcję prowadzącą do uczulenia na nie organizmu. W współzależności od czasu, który upłynął od związku z alergenem a jego liczby, do symptomów nadwrażliwości kwalifikuje się zaczerwienienie oraz świąd skóry, łzawienie oczu, katar lub duszności.
Typy oraz etiologie nadwrażliwości
Alergie potrafią stosować różną formę. Alergia wziewna wytwarzana jest przez substancje znajdujące się do organizmu pacjenta drogą powietrzną, a kwalifikuje się do nich m.in. roztocza, pyłki roślin, zarodniki grzybów pleśniowych lub alergeny zwierzęce. Wśród alergenów pokarmowych znajdują się przede wszystkim jaja kurze, mleko krowie, orzechy, szczególnie orzeszki ziemne, ryby oraz skorupiaki. Możliwe są również alergie krzyżowe, czyli reakcje występujące pomiędzy alergenami wziewnymi oraz pokarmowymi (dla przykładu: osoby uczulone na pyłek brzozy reagują także na alergeny jabłka). Gdy idzie jednak o etiologie nadwrażliwości, na wzrost dolegliwości potrafią oddziaływać takie elementy, jak zanieczyszczenie otoczenia, predyspozycje genetyczne, palenie papierosów (czynne czy bierne), choroby (szczególnie wirusowe) i natężenie alergenów w określonym miejscu.
Alergie u osób dojrzałych
Jeszcze niedawno uważano, iż częstotliwość powstawania chorób uczuleniowych wraz z wiekiem spada. Łączono to m.in. ze spadkiem stężenia przeciwciał IgE i zmniejszeniem odczynowości skóry na testowanie alergenami pokarmowymi i inhalacyjnymi. Jednak mnóstwo badań naukowych dowiodło, iż alergie potrafią dotyczyć także osób starych. Badanie wykonane w Niemczech w latach 2000-2002 na grupie blisko 10 tys. osób między 50. a 70. rokiem życia wykazało, iż atopowe zapalenie skóry występowało o 4,3% z nich, astma oskrzelowa – u 5,5%, zaś alergiczny nieżyt nosa – u 8,3%. Badanie przeprowadzone we Francji dowiodło powstawania alergicznego nieżytu nosa u 15,2% panów i 19,7% kobiet powyżej 65. roku życia (część 352 osób). Badanie wykonane w Polsce w latach 2010-2013 (na grupie 7800 osób starych) dowiodło powstawania:
•astmy oskrzelowej – u 5,9%,
•atopowego zapalenia skóry – u 1,6%,
•alergicznego całorocznego nieżytu nosa – 17,1%,
•alergicznego sezonowego nieżytu nosa – u 12,6%,
•wielopostaciowej dolegliwości atopowej – u 6,4%,
•innych chorób uczuleniowych zależnych od przeciwciał IgE – u 3,7%.
Gdzie poszukiwać pomocy, zanim dostaniesz się do alergologa?
Nadwrażliwość może rozpoznać każdy specjalista podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Najistotniejszy jest problem z pacjentem, czy to, co powiemy lekarzowi. Najczęstszym błędem jest zgłaszanie każdego objawu osobno. Wówczas zapalenie oczu leczy okulista, biegunkę gastrolog itd. Gdy zatem idziemy do specjalisty, zgłaszajmy wszystkie choroby, chociażby te, których nie uznajemy za istotne. Np. u lekarza czy specjalisty POZ powiedzmy o problemach ze snem, swędzeniu nosa, łzawieniu oczu, przewlekłym przeziębieniu – to ułatwi diagnozę. W razie podejrzenia alergii, specjalista POZ winien przepisać podstawowe środki na nadwrażliwość i skierować cię do specjalisty alergologa. Może toż wykonać również każdy specjalista specjalista.
Alergia – diagnoza:
W części wypadków kwalifikacja dolegliwości alergicznej winna być sformułowana po dokładnym przeanalizowaniu zwyczajów życiowych chorego: czasu oraz miejsca nastąpienia symptomów, otoczenia, w którym jest (skład materiałowy materaca, wyposażenie sypialni itp.), zmian w symptomatologii w czasie dnia. Z tej analizy wyciągnąć można wnioski pozwalające wyodrębnić alergen odpowiedzialny za sygnały uczuleniowe. Powszechnie chorzy są na formy mieszane, np. trwały katar alergiczny wywołany roztoczami współwystępujący z formą alergii sezonowej na pyłki. Należy zwracać specjalną uwagę przy rozróżnianiu symptomów, by uniknąć przeoczenia jednego z alergenów, czego konsekwencją potrafią być zalecenia niekompletne czy tylko częściowo skuteczne. Rzadko znajduje się formy mieszane wywołane więcej aniżeli dwoma czy trzema alergenami równocześnie.
Leczenie nadwrażliwości
Leczenie nadwrażliwości za każdym razem winno zostać skonsultowane z specjalistą. Współczesna medycyna oferuje mnóstwo skutecznych preparatów przeciwalergicznych, których wykorzystywanie zależy od typu alergii, jej symptomów oraz nasilenia. Są to zwykle substancje stosowane miejscowo – na skórę, donosowo, wziewnie lub do worka spojówkowego. W postaciach silnego zaostrzenia dolegliwości specjalista może zadecydować o stosowaniu preparatów doustnych czy dożylnych. Do różnych rodzajów łagodzenia symptomów i leczenia chorób uczuleniowych kwalifikuje się immunoterapia, płukanie jamy nosowej czy oczu solą fizjologiczną czy wykorzystywanie specjalnych kremów do skóry atopowej.
